UPPBYGGINGARSTEFNAN - Uppeldi til ábyrgðar
Saga // Bakgrunnur
Uppeldi til ábyrgðar (Restitution – Self Discipline) er hugmyndafræði sett fram af kanadíska uppeldisfræðingnum Diane Gossen. Markmiðið með uppeldi til ábyrgðar í skólastarfi er að fá nemendur til þess að líta í eigin barm með sjálfsskoðun, eiga uppbyggileg samskipti í kennslu, sjálfsaga og sjálfsstjórn, sem leiðir til betra náms nemenda og betra vinnuumhverfis fyrir bæði nemendur og kennara.
Á hverju eru þessar kenningar byggðar ?
Rætur aðferða Diane Gossen liggja víða, bæði í viðurkenndum vísindalegum kenningum um eðli mannlegrar hegðunar og ýmsum rannsóknum á þeim.
Í fyrsta lagi hefur hún þróað aðferðir sínar út frá hugmyndum dr. William Glasser um gæðaskólann (Quality School) og sjálfstjórnarkenningu hans (Control Theory). Hún lærði hjá dr. William Glasser og starfaði við stofnun hans í tuttugu ár.
Í öðru lagi nefnir Gossen rannsóknir á heilastarfsemi og styðst þar við hugmyndir Eric Jensen (2005) um mælanleg neikvæð áhrif ógnunar á námsgetu.
Í þriðja lagi sækir hún rök til Alfie Kohn, sem hefur ritað ítarlega um neikvæð áhrif ytri umbunar og m.a. skrifað um það bókina Punished by Rewards: The Trouble with Gold Stars, Incentive Plans, A's, Praise, and Other Bribes (Kohn, 1993/1999).
Síðast en ekki síst vísar hún til rannsókna á fornum aðferðum frumbyggja Ameríku við barnauppeldi og enduruppeldi brotamanna (Gossen, 2006, bls. 33).
Í fyrsta lagi hefur hún þróað aðferðir sínar út frá hugmyndum dr. William Glasser um gæðaskólann (Quality School) og sjálfstjórnarkenningu hans (Control Theory). Hún lærði hjá dr. William Glasser og starfaði við stofnun hans í tuttugu ár.
Í öðru lagi nefnir Gossen rannsóknir á heilastarfsemi og styðst þar við hugmyndir Eric Jensen (2005) um mælanleg neikvæð áhrif ógnunar á námsgetu.
Í þriðja lagi sækir hún rök til Alfie Kohn, sem hefur ritað ítarlega um neikvæð áhrif ytri umbunar og m.a. skrifað um það bókina Punished by Rewards: The Trouble with Gold Stars, Incentive Plans, A's, Praise, and Other Bribes (Kohn, 1993/1999).
Síðast en ekki síst vísar hún til rannsókna á fornum aðferðum frumbyggja Ameríku við barnauppeldi og enduruppeldi brotamanna (Gossen, 2006, bls. 33).
Frekar upplýsingar um þær kenningar sem Uppbyggingarstefnan er svar við...
Hugmyndir dr. William Glasser - Grunnþarfirnar
Dr. William Glasser, lærimeistari Diane Gossen, heldur því fram að orsök vanlíðanar og slæmrar hegðunar stafi af því að einstaklingurinn nái ekki að uppfylla grunnþarfir sínar á jákvæðan hátt. Hinar andlegu grunnþarfir flokkar hann í fimm flokka og segir:
Til að vera lífsglöð, hamingjusöm og andlega heil, þurfum við reglulega að uppfylla meðfæddar þarfir okkar fyrir:
1) Ást og umhyggju,
2) áhrifavald og stjórn,
3) frelsi og sjálfstæði,
4) gleði og ánægju
5) öryggi og lífsafkomu.
Til að vera lífsglöð, hamingjusöm og andlega heil, þurfum við reglulega að uppfylla meðfæddar þarfir okkar fyrir:
1) Ást og umhyggju,
2) áhrifavald og stjórn,
3) frelsi og sjálfstæði,
4) gleði og ánægju
5) öryggi og lífsafkomu.
Hugmyndir byggðar á heilarannsóknum
Að undanförnu hefur þeim kenningum um skólastarf sem kenndar hafa verið við Brainbased Teaching eða Brainbased Learning einnig vaxið mjög fiskur um hrygg. Meðal þeirra sem hvað mest hafa skrifað um þessa hugmyndafræði er bandaríski kennarinn og rithöfundurinn Eric Jensen. Jensen bendir á að rökhugsun og áætlanagerð fari fram í framheilanum eða ennisblöðum. Þegar einstaklingur sé undir óeðlilegu álagi nái hann ekki að virkja þann hluta heilans og þess vegna sé mikilvægt að draga úr ógnandi aðstæðum í námsumhverfi barna. Hann lítur svo á að bæði hræðsla við skammir, sem og væntingar um umbun geti haft streituvaldandi áhrif á nemandann með þeim afleiðingum að hann nái ekki að einbeita sér.
Samkvæmt hugmyndum Jensen á aðaláherslan að vera á að aðlaga skólastarfið að þörfum nemenda til náms, til að svo geti orðið þarf að skilja hvernig nám á sér stað líffræðilega.
Samkvæmt hugmyndum Jensen á aðaláherslan að vera á að aðlaga skólastarfið að þörfum nemenda til náms, til að svo geti orðið þarf að skilja hvernig nám á sér stað líffræðilega.
Uppeldisaðferðir frumbyggja Norður Ameríku
Diane Gossen sækir einnig hugmyndir sínar til frumbyggja Norður Ameríku. Þeir stuðluðu að sjálfstæði og sjálfsaga frekar en blindri hlýðni og aðlögun. Árangurinn sem náðist af þeim aðferðum var sterkur hópur barna og fullorðinna sem lifðu eftir sömu sannfæringu.
Í sálfræðinámi er kennt að skilja í sundur einstaklinginn og hegðun hans en réttmæti þess að leggja dóma á verknað annarra er ekki dregið í efa. Frumbyggjarnir töldu það einnig vera rangt að meta og dæma aðra.
Þeir vildu ekki tengja rót vandans við sjálfan einstaklinginn heldur kanna hver ábyrgð umhverfis hans væri á vandanum. Þeir lögðu því ekki áherslu á að finna sökudólg þegar einstaklingur framdi verknað sem kom sér illa fyrir aðra. Þess í stað litu þeir á manninn í heild sinni og spurðu spurninga eins og hver hin ytri áhrif eru og hvort viðkomandi einstaklingur eigi fjölskyldu sem getur veitt honum stuðning. Þeim fannst mistök vera tækifæri til að læra og bæta sig sem manneskju
Í sálfræðinámi er kennt að skilja í sundur einstaklinginn og hegðun hans en réttmæti þess að leggja dóma á verknað annarra er ekki dregið í efa. Frumbyggjarnir töldu það einnig vera rangt að meta og dæma aðra.
Þeir vildu ekki tengja rót vandans við sjálfan einstaklinginn heldur kanna hver ábyrgð umhverfis hans væri á vandanum. Þeir lögðu því ekki áherslu á að finna sökudólg þegar einstaklingur framdi verknað sem kom sér illa fyrir aðra. Þess í stað litu þeir á manninn í heild sinni og spurðu spurninga eins og hver hin ytri áhrif eru og hvort viðkomandi einstaklingur eigi fjölskyldu sem getur veitt honum stuðning. Þeim fannst mistök vera tækifæri til að læra og bæta sig sem manneskju
Alfie Kohn - Uppeldi á ekki að vera hlýðniþjálfun
Eins og fram hefur komið hér á undan sækir Diane Gossen talsvert til skrifa bandaríska rithöfundarins Alfie
Kohn en hann hefur gagnrýnt bandaríska skólakerfið harðlega í mörgum bókum sínum, m.a. áherslu á
einkunnir og ytri umbun.
Kohn sýndi fram á að með því að hvetja fólk áfram með umbun virkar það aðeins til skamms tíma en mistekst þegar til
lengri tíma er litið og veldur jafnvel varanlegum skaða.
Með tilvísun í margháttaðar rannsóknir sýnir Kohn fram á að því meira sem er reynt að lokka menn áfram með
gylliboðum því meira dregur úr vinnuframlagi þeirra. Niðurstöðurnar sýna að hegðunaráætlanir sem nota
verðlaun til að breyta hegðun fólks virka á svipaðan hátt þegar til lengri tíma er litið. Að lofa börnum sælgæti
fyrir góða hegðun gefur aldrei annað en tímabundna hlýðni. Því meira sem slík tilbúin meðul eru notuð til að
hvetja fólk áfram, því frekar missir það áhugann á því að gera það sem við reynum að múta því til að gera.
Umbun af þessu tagi breytir leik í vinnu og vinnu í strit.